Moderne Maya’s

"We are not myths of the past, ruins inthe jungle or zoos. We are people and we want to be respected, not to be victimsof intolerance and racism."
–Rigoberta Mench’u Tum, winnares van de  Nobelprijs voor de Vrede1992.

Velen denken bij het woord Maya meteen aaneen ver glorieus verleden van tempelbouwers en een volk dat in staat was om ingrote getale bij elkaar te wonen met een duidelijke hiërarchie. Een volk datagrarische hoogstanden uitvoerden en een volk dat onderling ook oorlogen voerdenom macht. Echter om te zeggen dat de Maya beschaving verdwenen is, is nietalleen onjuist, maar doet een groot tekort aan de meer dan 7 miljoen Maya’s dieheden ten dagen nog leven in Mexico, Guatemala, Belize, Honduras en El Salvodor.Daarnaast wonen nog 1 miljoen Maya’s in Amerika.

 Alhoewel de Stad-staten in de klassieke periode verlaten werden vanaf de 10e eeuw en na de Spaanse invasie hun cultuur nagenoeg compleet vernietigd werd, zijn de Maya’s zelf nog steeds een bevolkingsgroep die proberen hun identiteit vast te houden. Alleen in Guatemala leven al bijna 6 miljoen directe afstammelingen van de Maya’s op een bevolking van totaal 10 miljoen. Echter hebben meeste geen enkele betekenis in belangrijke beslissingen die worden genomen en worden ze nu nog steeds zwaar onderdrukt. Maar de hedendaagse Maya’s zijn niet meer alleen maar boeren in achteraf gelegen gebieden. Zij zijn ook politici, fabrieksarbeiders en professoren.  Met verschillende Maya-bewegingen probeert men daar de laatste 10 jaar verandering in te brengen. Ook de buitenlandse bewustwording van het belang van deze mensen zorgt er voor dat de Maya een ‘stem’ krijgt. De Maya-identiteit heeft een nieuwe betekenis gekregen. De taal zelf word ook nog steeds gesproken, alhoewel er 31 Maya-talen en -dialecten zijn.
Nadat de landen zich hadden losgemaakt en onafhankelijk werden van hun vroegere overheersers, bleef het gewone volk afhankelijk van de heersersklasse van bezitters waardoor er niet veel veranderde voor hen. Het grootste probleem voor de stammen in zowel Mexico en Guatemala was dat van het landbezit, dat gebaseerd was op gewoonterecht en niet op eigendomspapieren. Dat leidde tussen 1870 en 1900 ertoe dat er grootschalige onteigening van hun land. Dit zorgde vooral in de Guatemaleekse hooglanden voor dat de traditionele landbouw nagenoeg volledig verdween. De laaglanden hadden ditzelfde probleem, echter dan met bananenplantages. Voor beide producten zijn grote stukken grond noodzakelijk. Daarnaast werd er in Guatemala een ‘Landloperswet’ ingevoerd die de indianen verplichten een bepaald aantal dagen te werken om gevangenisstraf of dwangarbeid te voorkomen. Uiteindelijk resulteerde dit in dat de indiaanse arbeidsdienst een algemene instelling werd. Dit leidde tot een grote volksverhuizing in het land omdat de indianen zich moesten vestigen in de buurt van de plantages. Het gevolg hiervan was dat de Maya’s met hun verschillende talen onderling Spaans gingen gebruiken om te communiceren. Op dit moment is dit systeem nog steeds niet verdwenen en is een groot deel van de indianen veroordeeld tot dit leven. 

Lacandones indiaan; Deze in het wit gehulde indianen stam is pas in 1960 ‘ontdekt’.

 

 In Mexico verging het de Maya’s niet veel beter. Daar waren het de suikerrieten sisal die in grote hoeveelheden verbouwd werden. Ook hiervoor waren grotestukken land nodig, dat op een bepaald moment niet meer aanwezig was. Alleen hetmoeilijk toegangbare oosten van Yucatán was nog niet hieraan onderworpen. Pastoen de plantages zich steeds verder uitbreidden was ook dit stuk land dat tenprooi dreigde te vallen. In juli 1847 kwam het tot een opstand van de Maya’stegen de te hoge heffingen en belastingen. Toen de aanvoerders warenterechtgesteld laaide het conflict pas echt op en organiseerde de Maya’s zich enveroverden ze met slechts kapmessen en jachtgeweren nagenoeg het heleschiereiland. In mei 1848 stond men op het punt om Merida in te nemen maar zewerden in augustus verslagen en teruggedrongen naar de ontoegankelijkeoerwouden. Daar stichtten ze Noj Kaj Santa Cruz Xbalam Naj dat al gauw dehoofdstad werd van de onafhankelijke Maya-staat. Pas in 1901 werd deze stadingenomen door het leger. Dit was alleen mogelijk door de handelsroutes naarBrits-Honduras (Belize) af te snijden. Deze handel was zeer belangrijk vooraanvoer van wapens en levensmiddelen. Dit was het einde van de ‘Kastenoorlog’.De gevechten zijn tot 1940 doorgegaan, en zelfs nu nog zijn er Cruzo’ob-Maya’sdie voor hun onafhankelijkheid strijden.
De Maya’s raakten in Guatemala steeds verder in een isolement. In de 2e helftvan de jaren ’70 veranderde dit toen de katholieke kerk op het platte landactief werd. In 1976 werd het gebied getroffen door een aardbeving en kwam menin contact met buitenlandse organisaties en konden op deze manier inkomstenverkrijgen die niet van de regering waren. Hiermee kwam het tot een omslag dieleidde tot de oprichting van een vakbond voor de landarbeiders. Dit werd nietgeaccepteerd door de regering en  in het begin van de jaren 1980 werden aldie hiermee te maken had gemarteld en vermoord. Mannen werden geëxecuteerd envrouwen en meisjes verkracht. Zo werden complete dorpen van de landkaartgeveegd.  Ruim 150.000 doden en 1 miljoen vluchtelingen waren hetgevolg. Pas vanaf 1983 namen de gewelddadigheden af onder druk van buitenlandseregeringen. 

Op dit moment worden de Maya’s en hun cultuur nog steeds onderdrukt en mendoet er veel aan dit te bewerkstelligen. Zo word er vastgehouden aan het Spaansals enige officiële taal en schrift. Ook in de schoolboeken staat niets over deSpaanse veroveringen en wie de tempels van Tikal heeft gebouwd. Wel moet menalles weten over de Franse revolutie. Het wissen van de Maya geschiedenis gaatzelfs zover dat de grote ruïne-steden worden verklaard als resten van anderebeschavingen.
In 2003 hebben archeologen en linguïsten een nog in gebruik zijnde versie van degeheime heilige taal van de oude Maya’s gevonden. Men heeft een bijna nietbekende Indianen taal geïdentificeerd als directe afstamming van de door eliteheersers en religieuze leiders gesproken taal van de oude Maya. De taal, Ch’orti,wordt heden door maar een aantal duizend Guatemalteekse indianen gesproken. Dezestam leeft heel dicht bij het gebied waar de ruïne-stad Copán ligt. Dit wordteen levende ‘Rozetta steen’, de sleutel tot het ontrafelen van de nog niet(goed) ontcijferde hiërogliefen. Men verwacht de komende jaren heel veelvoortgang kunnen te boeken met de taal maar ook de cultuur opzich.

Verdernaar Wie waren de Maya’s?